ภาพ: เจ้าหนูมนุษย์โคลนในภาพถ่ายที่บ้าน ห้วยก๋วง จ.น่าน ขณะที่พวกผู้ใหญ่กำลังช่วยกันสร้างฝายดินกั้นน้ำ เหล่า "ลิงน้อย" ก็เริงร่าอย่างที่เห็นฮ่าๆๆ (ภาพนี้เคยตีพิมพ์ในคอลัมน์ท่องเที่ยวนิตยสารผู้หญิง) #เราสอนจนเข้าใจไม่จำกัดวัยและอุปกรณ์

หลายคนอาจคุ้นกับภาพอาหารตามป้ายโฆษณาในห้างสรรพสินค้าที่จัดถ่ายในสตูดิโอ จนออกมามีหน้าตาชวนหิว แต่ในการเดินทางท่องเที่ยว เราอาจต้องพึ่งพาแสงธรรมชาติเป็นหลัก (อย่างว่าใครจะขนชุดไฟไปถ่าย ถ้าไม่ใช่ช่างภาพอาชีพ)

หลายคนอาจคิดว่า ในปัจจุบันโทรศัพท์มือถือสามารถใช้แทนอุปกรณ์ถ่ายภาพได้เกือบ 100% แต่ความเป็นจริงแล้วในงานที่ต้องการ ความถูกต้องชัดเจนของสี เช่นการถ่ายอาหารหรือผลิตภัณฑ์ต่างๆที่มีโทนสีแตกต่างกันไปจำเป็นต้องใช้อุปกรณ์แสงและกล้องพร้อมเลนส์ที่มีคุณภาพสูง ในการถ่ายทอดสีสันให้ออกมาตรงตามจริงเพื่อใช้ในการทำโบรชัวร์แคตตาล็อกสินค้า

342 คือตัวเลขจำนวนขั้นบันได ที่เราต้องก้าวเดินขึ้นไปยังถ้ำภูผาเพชร แหล่งท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงติดอันดับโลกแห่งเมืองสตูล ด้วยพื้นที่ขนาดประมาณ 50 ไร่ ภายในถ้ำนับว่าใหญ่เป็นอันดับหนึ่งของประเทศไทยและติดอันดับที่สี่ของโลก !! ปากทางเข้าไปในถ้ำนั้นมีขนาดพอดีตัวจนแทบไม่อยากเชื่อว่าภายในจะกว้างใหญ่ได้ถึงขนาดนั้น

เสียงร้องวี๊ดว้ายของหญิงสาวเมื่อถูกเจ้าผีตาโขนจอมทะลึ่งไล่หยอกล้อด้วยอาวุธคู่กายที่มีรูปร่างคล้ายอวัยวะเพศชายหรือที่เรียกกันว่า “ปลัดขิก “ ทำให้หลายคนที่อยู่ในบริเวณนั้นต้องอมยิ้มหรือบางคนก็ถึงกับกลั้นหัวเราะไว้ไม่อยู่ แน่นอนว่าสิ่งเหล่านี้หากมองโดยแง่มุมมาตรฐานทั่วไปต้องถือเป็นเรื่องหยาบคาย แต่เมื่อมันรวมอยู่ในงานบุญที่สืบเนื่องมายาวนาน จนกลายเป็นประเพณีที่เก่าแก่ของชาวอำเภอด่านซ้ายในจังหวัดเลยอย่างงานผีตาโขน มันจะเป็นไปได้หรือไม่ว่าสิ่งเหล่านี้อาจแอบแฝงภูมิปัญญาของบรรพบรุษในเรื่องเพศศึกษาเอาไว้สั่งสอนลูกหลานนั่นเอง

อีกด้านหนึ่งของพังงาในวันต่อมา ที่อำเภอตะกั่วป่าเมืองเก่าแก่ตำนานแห่งเหมืองแร่ที่ศิลปินแห่งชาติและนักเขียนชั้นครูอย่างอาจินต์ ปัญจพรรค์ได้เคยถ่ายทอดออกมาเป็นเรื่องสั้นชุดเดี่ยวเหมืองแร่อันโด่งดังในอดีตและกลายมาเป็นภาพยนตร์ที่หลายคนคงจะรู้จัก

กลุ่มไอหมอกขาวที่ลอยเอื่อยเรี่ยกับภูเขาหินกลางทะเลบริเวณรอยต่อของสองจังหวัดทางภาคใต้ที่ขึ้นชื่อในเรื่องความงดงามทางธรรมชาติจนเป็นที่มาของคำเรียกที่ติดปากชาวบ้านแถบนั้นว่า “พังงาพี่กระบี่น้อง" ช่วยให้ช่างภาพหลายคนที่ร่วมเดินทางเริ่มมีรอยยิ้มขึ้นมาบ้างหลังจากเจอสายฝนต้อนรับตั้งแต่วันแรกที่มาถึงพังงา 

ริมคลองบางกอกน้อยนั้นมากมายไปด้วยเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ของชุมชนและผู้คนที่อาศัยอยู่จึงเหมาะมากการกับการใช้เป็นสนามฝึกถ่ายภาพแบบเล่าเรื่องหรือ Photo Essay อย่างเช่นชุมชนบ้านบุที่อพยพมาจากกรุงศรีอยุธยาเมื่อสองร้อยกว่าปีก่อน พวกเขามีวิชาทำ "ขันลงหิน" ติดตัวมาด้วย (ขันลงหินคือภาชนะสำหรับใส่อาหารและน้ำซึ่งใช้กันแพร่หลายในอดีต) ว่ากันว่านี่คือมรดกทางปัญญาที่สืบทอดกันหลายชั่วอายุคนตั้งแต่ปีพ.ศ.2310 จนถึงวันนี้

โปรแกรมเรียนรู้พื้นฐานการถ่ายภาพ ที่ ล้ง ในวันอาทิตย์ที่ 14 นี้ จะเริ่มประมาณ 10:00 น เป็นต้นไป โดยจะเน้นในเรื่องของการถ่ายภาพบุคคลกับแสงเงา ท่ามกลางบรรยากาศแบบย้อนยุค และการใช้เรื่องของพื้นผิว (Texture  ) ของอาคารมาเพิ่มความน่าสนใจให้ภาพถ่ายอีกด้วย

นับเป็นทริปเดินทางยาวๆ ในรอบปีของผมก็ว่าได้ กับโปรแกรมสำรวจเส้นทางท่องเที่ยวเป็นเวลาหกวันในภาคอิสานตอนบน เริ่มต้นตั้งแต่หนองคาย (ด้วยรถไฟตู้นอนที่ตรงเวลาจนหลายคนแปลกใจฮ่าๆๆ) คณะผู้ร่วมทางครั้งนี้ก็มี ดร.ปรัชญากรณ์ จากมหาวิทยาลัยหาดใหญ่ ในฐานะเจ้าของงานวิจัยท่องเที่ยวโดยชุมชน รวมทั้งคุณประณตหรือคุณตั๋ง นายกสมาคมไทยท่องเที่ยวอย่างรับผิดชอบ (สททร.) และลูกทีมหนุ่มสาวรุ่นใหม่ที่ช่วยสร้างความสนุกสนานตลอดการเดินทางชิมของอร่อยเมืองหนองคาย

แหล่งท่องเที่ยวในแม่ฮ่องสอนนั้นมีอยู่มากมายและเป็นที่รู้จักของนักท่องเที่ยวเป็นอย่างดี  ตั้งแต่วัดวาอารามที่เก่าแก่งดงาม  อย่างวัดหนองจองคำหรือที่คุ้นปากกันว่า พระธาตุจองคำนั่นเอง พระธาตุดอยกองมูที่ยามเช้าตรู่จะงดงามในม่านหมอก บ้านน้ำเพียงดินที่มีชาวปาด่องหรือที่รู้จักกันในชื่อกระเหรี่ยงคอยาวให้ได้พบเห็นกัน  แต่ในวันนี้ห่างจากตัวเมืองราวยี่สิบกิโลเมตรบนเส้นทางไปจุดผ่อนปรนชายแดนห้วยผึ้งด่านชายแดนไทยพม่า (ฝั่งตรงข้ามจะเป็นเขตรัฐฉาน) มีชุมชนเล็กๆชื่อว่าบ้านนาปลาจาดเปิดบริการที่พักแบบโฮมสเตย์ พร้อมทั้งนำพานักท่องเที่ยวไปชมไร่กระเทียมแสนสวยงามของพวกเขา.......

แม่ฮ่องสอนกับผมนั้นพบปะกันมาหลายครั้งนับตั้งแต่เปิดเส้นทางการบินของบางกอกแอร์เวย์  แต่ประสบการณ์พิชิตทางโค้งนับพันจากเชียงใหม่ถึงแม่ฮ่องสอนนั้นนับว่าเป็นครั้งแรก (และยากจะลืมเลือน) “ความงามมักซ่อนตัวอยู่ในความยากลำบาก” ไม่รู้ใครพูดไว้รู้เพียงแต่ว่าหากผมถอดใจไม่ขึ้นรถกระบะต่อขึ้นไปยังบ้านห้วยตองก๊ออันเป็นปลายทางในครั้งนี้แล้ว ก็คงไม่กล้าบอกใครต่อใครว่าตนเองเป็นช่างภาพอีกแน่นอน....

เมื่อวันที่ 22 มกราคม 2562 ณ ห้องประชุม อพท. ชั้น 30 : ตัวแทนจากองค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (องค์การมหาชน) หรือ อพท. ร่วมกับทางสมาคมท่องเที่ยวไทยอย่างรับผิดชอบ (สททร.) หรือ TRTA จัดการประชุมเพื่อคัดเลือกชุมชนต้นแบบ 5 ชุมชน จาก 38 ชุมชน ทั่วทุกภาค เพื่อนำไปสู่การพัฒนาต่อยอดศักยภาพเพื่อการจัดการท่องเที่ยวอย่างรับผิดชอบ เพิ่มประสิทธิภาพในการบริหารจัดการองค์กร ตามแนวคิดธุรกิจเพื่อสังคม

ผมเดินทางออกจากบ้านตั้งแต่เช้ามืดแม้เที่ยวบินที่จองไว้จะเป็นเวลาแปดโมงเช้าก็ตาม  แน่นอนว่าการจราจรในเมืองกรุงช่วงชั่วโมงเร่งด่วนในธรรมดาคือตัวกำหนดให้ผมต้องทำเช่นนี้ (มิฉะนั้นอาจตกเครื่อง) ปลายทางในครั้งนี้คือเมืองสกลนคร  ที่ล่าสุดสักสามปีเห็นจะได้ผมได้ไปร่วมขบวนแห่ดาวคริสต์มาสที่ชุมชนบ้านท่าแร่และได้ภาพสวยงามมามากพอสมควร

เปิดเส้นทางท่องเที่ยว "สายฮาลาล" จากชุมชนมุสลิมเก่าแก่ในอยุธยา ล่องใต้ท่องเที่ยวชุมชน 5 จังหวัดชายแดนสุดเขตสยาม (สตูล ยะลา ปัตตานี นราธิวาส สงขลา) เชื่อมรวมเส้นทาง 4 รัฐในมาเลเซีย (เปอร์ริส เคดาห์ เปรัค กลันตัน)

เราออกจากที่พักที่บ้านไม้รูดในช่วงเช้าหลังอิ่มท้องดีแล้ว  ทั้งคณะก็มุ่งหน้าสู่ชายแดนไทยกัมพูชาที่บ้านหาดเล็ก  โดยมีปลายทางอยู่ที่เมือง “ประจันต์คิรีเขตต์” อย่าเพิ่งขมวดคิ้วครับเพราะนี่คือชื่อของจังหวัดเกาะกงในสมัยที่ยังอยู่ในเขตของสยามประเทศนั่นเอง รัชกาลที่ห้าท่านทรงโปรดพระราชทานนามให้คู่กับประจวบคีรีขันธ์

เสียงบรรยายพร้อมท่าทางคึกคักด้านหน้าพิพิธภัณฑ์จ.ตราดของชายหนุ่มที่มีชื่อเล่นว่า “เหน่ง”เจ้าหน้าจากส่วนงานวัฒนธรรมจังหวัด  ปลุกให้คณะสื่อมวลชนตื่นจากความงัวเงียเนื่องจากการนัดหมายออกเดินทางแต่เช้าตรู่ที่หน้าตึกทิปโก้ถนนพระรามหกอันเป็นที่ตั้งของหน่วยงาน อพท.หรือในชื่อเต็มๆว่า องค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (องค์การมหาชน) 

“โยมรู้ไหมปัญหาของฝรั่งคือรู้มากเกินไป หาเหตุผลกับทุกเรื่อง จึงไม่เป็นสุขเหมือนต้องวิ่งอยู่ตลอดเวลา”

ครับนี่น่าจะตรงกับคำฝรั่งที่เรียกว่า Words of wisdom

โอกาสนับเป็นเรื่องหนึ่งที่จำเป็นแก่ชิวิตของคนเรา  ยิ่งในทุกวันนี้คนรุ่นใหม่ล้วนถูกฝึกและสั่งสอนทั้งทางตรงทางอ้อมผ่านสื่อผ่านโฆษณาต่างๆในเรื่องของการวิ่งเข้าหาโอกาสและฉวยคว้ามัน  จนบางครั้งพวกเขาถึงกับละทิ้งเรื่องของวิธีการที่ควรหรือไม่ควรไปก็มี

ครั้งนึงผมถูกชักชวนให้ไปร่วมงานเปิดนิทรรศการภาพถ่ายที่ชื่อว่า Distance by steps หรือชื่อไทยว่า นับเท้านับทาง ที่ศูนย์ศิลปะบ้านตึกจังหวัดเชียงใหม่ เจ้าของผลงานคือคุณแก้วเก้า พงษ์ไพบูลย์ เขาเล่าให้ฟังถึงที่มาของงานชุดนี้ว่า ได้เดินทางไปทั่วทุกภาคในประเทศไทยเพื่อบันทึกเรื่องราวของบ้านพักคนชรา ในลักษณะของภาพนิ่งที่ถ่ายด้วยกล้องแบบใช้ฟิล์ม