ทรงเป็นผู้ริเริ่มจัดตั้งพิพิธภัณฑสถานขึ้นเป็นครั้งแรก ณ พระที่นั่งราชฤดี ข้างพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยด้านทิศตะวันออกในพระบรมมหาราชวัง เป็นพิพิธภัณฑสถานส่วนพระองค์ แต่ก็เปิดให้ผู้อื่นชม ส่วนใหญ่เป็นคณะทูตานุทูตชาวต่างประเทศ

ต่อมาทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ย้ายวัตถุจัดแสดงจากพระที่นั่งราชฤดี มาไว้ที่ พระที่นั่งประพาสพิพิธภัณฑ์ (บริเวณที่ตั้งพระที่นั่งศิวาลัยมหาปราสาทปัจจุบัน) เป็นอาคารใหม่ที่ใหญ่กว่า สามารถจัดวางสิ่งของในลักษณะของพิพิธภัณฑสถาน

ทรงเรียกทับศัพท์ภาษาอังกฤษว่า The Royal Museum แม้ทรงบัญญัติศัพท์ภาษาไทยว่า พิพิธภัณฑ์ แล้วก็ตาม นอกจากนี้บางคราวพระองค์ยังทรงนำชมพิพิธภัณฑ์ด้วยพระองค์เอง

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ย้ายวัตถุจัดแสดงทั้งหมดจากพระที่นั่งประพาสพิพิธภัณฑ์ มาไว้ที่อาคารใหม่ คือ หอคองคอเดีย โดยเรียกทับศัพท์ภาษาอังกฤษว่า Royal Siamese Museum หรือ มิวเซียมหลวง (ศาลาสหทัยสมาคมปัจจุบัน)

มีพิธีเปิดเมื่อวันที่ ๑๙ กันยายน พ.ศ. ๒๔๑๗ ถือเป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งแรกที่เปิดให้ประชาชนทั่วไปเข้าชม
ซึ่งต่อมาในพุทธศักราช ๒๕๓๘ รัฐบาลไทยโดยมติคณะรัฐมนตรี พิจารณาเห็นชอบให้วันที่ ๑๙กันยายนของทุกปีเป็น วันพิพิธภัณฑ์ไทย

ผู้ดูแลกิจการมิวเซียมหลวง ณ หอคองคอเดียคือกรมทหารมหาดเล็ก กระทรวงวัง

ต่อมาทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ย้ายหอมิวเซียมมาอยู่บนพื้นที่พระราชวังบวรสถานมงคลหรือวังหน้าบางส่วน บางท่านเรียกว่า มูเสียมหลวง หรือ พิพิธภัณฑ์วังหน้า แล้วยกฐานะเป็นกรมพิพิธภัณฑ์ ขึ้นกับกระทรวงธรรมการ (กระทรวงศึกษาธิการปัจจุบัน)

ดำเนินงานหรือกิจการพิพิธภัณฑสถานอย่างเป็นระบบตามหลักการในสากล อาทิ มีการเพิ่มวัตถุสิ่งของโดยการรับบริจาค ให้ยืม หรือแลกเปลี่ยนกัน การตรวจสอบกำหนดอายุสมัยและจัดทำทะเบียน การกำหนดวันและเวลาเปิด – ปิด ชัดเจน มีการประชาสัมพันธ์ให้เข้าชม เป็นต้น

 

อธิบายภาพ
Das Museum in Bangkok
พิพิธภัณฑสถานในบางกอก

 

ภาพจาก Weltmuseum, Wien, Austria
เป็นภาพพระที่นั่งคชกรรมประเวศและพระที่นั่งพุทไธสวรรย์ ในพระราชวังบวรสถานมงคลเมื่อแรกใช้เป็นพิพิธภัณฑสถานในสมัยรัชกาลที่ ๕
(เอื้อเฟื้อภาพโดย ผศ.ดร.พีรศรี โพวาทอง)

 

ที่มาของข้อมูล FB: "วังหน้า: Wang Na"

ดาวน์โหลด : ประวัติพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติพระนคร WangNa-Knowledge.pdf